Rasti i Listës Serbe zbulon dobësitë në procesin demokratik të Kosovës
LVV shmang përballjen ligjore me Listën Serbe, duke ngritur shqetësime për angazhimin e saj ndaj integritetit demokratik dhe luftës kundër retorikës destabilizuese në Kosovë.
Në korridoret shpesh të tensionuara të demokracisë së re të Kosovës, dhjetori i vitit 2024 shënoi një moment përcaktues, një moment që zbuloi brishtësinë e institucioneve të ngarkuara me mbrojtjen e integritetit demokratik. Lëvizja Vetëvendosje (LVV), partia në pushtet, u bë protagonisti kryesor në këtë dramë, duke zgjedhur një qëndrim tërësisht pasiv në një betejë ligjore e kritike kundër çertifikimit të Listës Serbe, një parti serbe e akuzuar për agjenda nacionaliste dhe potencialisht destabilizuese.
Kjo histori filloi më 23 dhjetor 20241, kur Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) refuzoi të çertifikonte Listën Serbe për pjesëmarrje në zgjedhjet e ardhshme parlamentare, duke përmendur retorikën ndezëse nacionaliste të liderit të saj, Zlatan Elek. Ky vendim tronditi skenën politike, duke nxitur reagime nga Beogradi, Prishtina dhe madje edhe Ambasada Amerikane në Kosovë. Por, ajo që mund të ishte një moment i rëndësishëm për llogaridhënien institucionale, në vend të kësaj u kthye në një spirale të mjegullt politike dhe dorëheqjeje, me LVV-në duke e udhëhequr valën e pasivitetit.
Rasti Kundër Listës Serbe
Refuzimi fillestar për të çertifikuar Listën Serbe ishte i bazuar në shqetësime substanciale. Thirrja e Zlatan Elek për "unitetin serb" dhe besnikëri ndaj shtetit të Serbisë gjatë një ngjarje të fushatës u interpretua nga disa prej anëtarëve të KQZ-së si një sfidë e hapur ndaj sovranitetit të Kosovës. Kjo retorikë ringjalli plagë historike dhe nxori në pah frikën për ndërhyrje të jashtme në strukturën e brishtë politike të Kosovës. Këto shqetësime u intensifikuan nga akuzat se Lista Serbe kishte lidhje me individë të implikuar në aktivitete të konsideruara armiqësore ndaj shtetit të Kosovës.
Megjithatë, ky vendim i rëndësishëm për të ndaluar Listën Serbe nga zgjedhjet u shpërbë. Paneli Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP) hodhi poshtë vendimin e KQZ-së2, duke cituar mangësi procedurale dhe mungesë konsensusi brenda komisionit. Deri më 25 dhjetor, PZAP urdhëroi KQZ-në të certifikonte Listën Serbe, duke argumentuar se partia kishte përmbushur kërkesat ligjore për pjesëmarrje. Megjithatë, ky vendim la hapësirë për kontestime të mëtejshme ligjore, një rrugë që LVV, për habi të të gjithëve, zgjodhi të mos e ndiqte3.
Dorëheqja nga Përgjegjësia
Reagimi, ose mungesa e tij nga partia në pushtet u përmblodh në një deklaratë tronditëse të dhënë nga Sami Kurteshi, përfaqësues i LVV-së në KQZ.
“Unë mendoj se nuk ka ndonjë kuptim të ankohemi në Gjykatë Supreme sepse edhe ata do të kenë të njëjtin arsyetim,” tha ai, duke përjashtuar mundësinë e sfidimit të vendimit të PZAP-së.
Ky qëndrim i dorëzuar, i bazuar në supozime dhe jo në një strategji ligjore, përbën një braktisje të jashtëzakonshme të përgjegjësisë.
Refuzimi i LVV-së për t’u ankuar është simbol i një prirjeje shqetësuese: një parti në pushtet më e interesuar për të projektuar një superioritet moral sesa për të ndërmarrë punën e vështirë të reformës institucionale. Duke hequr dorë nga beteja ligjore, LVV jo vetëm që dështoi të mbante përgjegjësi Listën Serbe, por gjithashtu minoi besueshmërinë e saj si mbrojtëse e parimeve demokratike të Kosovës.
Pasojat e Pasivitetit
Ky vendim, ose mosveprim ka pasoja të thella. Së pari, dërgon një sinjal të rrezikshëm se retorika nacionaliste dhe lidhjet e dyshuara me aktivitete kundër Kosovës mund të mbeten të pakontrolluara nëse shfrytëzohen boshllëqe procedurale. Së dyti, forcon perceptimin e LVV-së si një parti që është më e interesuar për pozicionim retorik sesa për qeverisje përmbajtësore. Së fundmi, minon besimin publik në institucionet demokratike të Kosovës, të cilat mbështeten te aktorët politikë për të mbrojtur integritetin e tyre përmes të gjitha rrugëve ligjore të disponueshme.
Mungesa e gatishmërisë për të çuar çështjen në Gjykatën Supreme nuk është thjesht një mundësi e humbur; është një tradhti ndaj interesit publik. Në një demokraci, mekanizmat ligjorë ekzistojnë pikërisht për të zgjidhur çështje të ndërlikuara dhe për të ruajtur sundimin e ligjit. Vendimi i LVV-së për të anashkaluar këto mekanizma, bazuar në supozime spekulative për rezultatin, është një kthesë e papranueshme në narrativën e llogaridhënies demokratike.
Dështimi për të sfiduar vendimin e PZAP-së ngre pyetje kritike mbi përkushtimin e LVV-së ndaj parimeve të saj. Si partia në pushtet, ajo mban një përgjegjësi unike për të udhëhequr me shembull, duke treguar se sistemi ligjor mund dhe duhet të përdoret për të adresuar shqetësimet dhe për të mbrojtur normat demokratike. Duke zgjedhur mosveprimin, LVV rrezikon të normalizojë një precedent të rrezikshëm: se kur sfidat janë të mëdha, është më e lehtë të dorëzohesh sesa të luftosh.
Nëse LVV vërtet beson në legjitimitetin e shqetësimeve të saj për Listën Serbe, duhet të kishte ndjekur çdo rrugë ligjore të disponueshme për të kundërshtuar vendimin e PZAP-së. Çdo gjë më pak është një shërbim i mangët për qytetarët e Kosovës, të cilët meritojnë një qeveri të gatshme për t’i përballuar të gjitha sfidat me kurajo dhe vendosmëri.
Udhëtimi demokratik i Kosovës është ende larg përfundimit, dhe suksesi i saj varet nga forca e institucioneve të saj dhe vendosmëria e liderëve të saj. LVV duhet të kuptojë se veprimet ose mosveprimet e saj vendosin standardin për llogaridhënien politike në vend. Vendimi për të shmangur një apel në këtë rast ka nxjerrë në pah dobësi në moralin politik të partisë, duke minuar pretendimin e saj për të qenë një forcë transformuese në politikën e Kosovës.
Për të rivendosur besimin publik, LVV duhet të angazhohet për një qasje më proaktive ndaj qeverisjes. Kjo përfshin përdorimin e kanaleve ligjore për të adresuar shqetësimet, edhe kur rezultati është i pasigurt. Çdo gjë më pak rrezikon të shndërrojë demokracinë e brishtë të Kosovës në një skenë të mundësive të humbura dhe premtimeve të paplotësuara.
Pse Lista Serbe Duhet Të Përjashtohet për Rolin e Saj Destabilizues në Kosovë?
Lista Serbe (Srpska Lista) ka dëshmuar se është më shumë se një parti politike, ajo është një mekanizëm destabilizimi i orkestruar nga Serbia për të minuar sovranitetin e Kosovës. Nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Beogradit dhe mbështetjen e regjimit të Aleksandër Vuçiqit, Lista Serbe ka qenë e përfshirë vazhdimisht në aktivitete që synojnë të destabilizojnë Kosovën, të minojnë institucionet e saj dhe të përhapin tensione ndëretnike.
Historia e Destabilizimit
Lista Serbe ka luajtur një rol qendror në krizat politike dhe institucionale të Kosovës. Përfshirja e saj në bojkotimin e institucioneve në veri të Kosovës gjatë vitit 2022, manipulimi i procesit zgjedhor dhe mbështetja për grupe të armatosura janë vetëm disa nga mënyrat me të cilat kjo parti ka vepruar kundër rendit kushtetues. Sulmi në Banjë të veriut të Mitrovicës në shtator 2023, ku paramilitarët serbë të udhëhequr nga njëri prej krerëve të Listës Serbs Milan Radoiqiç, vranë një polic të Kosovës dhe tentuan të destabilizojnë veriun e vendit, është një shembull i qartë i kërcënimit që përfaqëson Lista Serbe.
Lista Serbe nuk është një aktor i pavarur politik. Ajo vepron si një zgjatje e politikave të Serbisë, e cila përdor këtë parti për të ndërhyrë në punët e brendshme të Kosovës dhe për të mbështetur agjendat e saj destabilizuese të bashkërenduara me Moskën zyrtare. Kjo parti nuk i përfaqëson interesat e serbëve të Kosovës, por agjendën e një regjimi që përpiqet të sfidojë sovranitetin e Kosovës dhe të mbjellë kaos në rajon.
Rreziku për Demokracinë
Lejimi i Listës Serbe në proceset demokratike do të thotë hapja e dyerve për aktivitete destabilizuese të vazhdueshme. Në vend që të respektojë rregullat dhe normat demokratike, kjo parti ka përdorur institucionet për të bllokuar funksionimin e tyre dhe për të përhapur retorikë nacionaliste që rrezikon paqen dhe sigurinë. Çdo përfshirje e saj në proceset zgjedhore është një hap prapa për demokracinë dhe një kërcënim për rendin kushtetues të Kosovës.
Për të mbrojtur sovranitetin dhe paqen e saj, Kosova duhet të përjashtojë Listën Serbe nga çdo pjesëmarrje në proceset demokratike. Ky nuk është një akt përjashtues ndaj një komuniteti, por një masë e domosdoshme për të ndaluar një instrument që ka dëshmuar vazhdimisht se është një kërcënim për stabilitetin e Kosovës. Institucionet ndërkombëtare dhe aleatët e Kosovës duhet ta mbështesin këtë hap si një veprim për të ruajtur rendin dhe paqen në Ballkan.
Lista Serbe nuk certifikohet nga KQZ-ja për zgjedhje — KOHA Ditore.
PZAP-ja urdhëron KQZ-në që ta certifikojë Listën Serbe — KOHA Ditore.
VV-ja s'do të ankohet për vendimin e PZAP-së që urdhëron certifikimin e Listës Serbe — KOHA Ditore.