Fantazmat Që Vazhdimisht i Rikthejmë
Në Kosovë, koalicioni nuk është kompromis, është kapitullim. Të ndash pushtetin me plaçkitësit e djeshëm nuk është politikë. Është tradhti.
Nuk ishte bora e përgjakur e Bakhmutit, e as raportimet rrëqethëse nga rrethimi i Mariupolit që më kthyen sytë sërish nga Ballkani. Ishte, më shumë, jehona e largët e një tjetër lufte e shpallur "e mbyllur" nga arkitektët e diplomacisë moderne, por që në shpirt e në pasoja, mbetet ende e hapur. Pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia në vitin 2022 më shkaktoi jo vetëm një urgjencë profesionale, siç ndodhi me shumë nga ne që jemi pjesë e fushës së gazetarisë, por edhe një introspeksion i papritur: çfarë po ndodhte vërtet në Kosovë?
Kjo kureshtje nuk ishte kot. Më çoi në një udhëtim fizik, intelektual dhe emocional që më riktheu në një tokë ku historia nuk ka kaluar, por endet ende, e fshehur nën një fasadë të rendit demokratik. Ky udhëtim më solli në Kosovë për të raportuar. Dhe nga ai raportim më doli një e vërtetë shqetësuese, ndonëse jo befasuese: peizazhi mediatik i Kosovës ishte dhe mbetet thellësisht i korruptuar. E politika, në hamendje.
Shumë prej të ashtuquajturave “portale lajmesh” në Kosovë nuk ishin gjë tjetër veçse fasada dixhitale të ndërtuara mbi skeletin e krimit të organizuar. Këto nuk ishin devijime të rastësishme, por biznese të mirëkalkuluara, të lidhura me po atë botë kriminale që për dy dekada e kishte plaçkitur sistematikisht pasurinë publike dhe kishte shkatërruar besimin qytetar. Të tjera, ndërkohë, ishin më pak të dukshme në nënshtrimin e tyre, duke operuar nën petkun e gazetarisë për zhvillim, të financuara nga demokracitë perëndimore, mbështetja financiare e të cilave, ndonëse me qëllim të mirë, vinte gjithmonë me fijet e padukshme të gjeopolitikës. Këto institucione mediatike nuk përfaqësonin dhe ndoshta nuk mund të përfaqësonin interesin e vërtetë të Kosovës apo të popullit të saj. Ato ishin, në thelb, linja transmetimi të agjendave të jashtme, të maskuara me gjuhën e demokracisë.
Ishte pikërisht arsyeja përballë këtij boshllëku, mungesa e një zëri të pavarur kosovar që do të artikulonte të vërtetën e vendit në një nivel global, që themelova The Frontliner Magazine, bashkë me The Gunpowder Chronicles – GPC, dhe më vonë, Spotlight, një buletin në gjuhën shqipe. Spotlight, sepse disa tregime nuk duhet të festohen, as përforcohen, por të ekspozohen. Ka korridore pushteti në Kosovë, si në shumë demokraci të reja, ku vendimet merren në errësirë. Ka ngjarje që ndodhin me aq fshehtësi, saqë edhe qytetarët më të angazhuar mbeten me pyetjet: kush e urdhëroi këtë? Pse? Çfarë pasoja do të sjellë? Ku janë benefitet?
Prandaj mora këtë përgjegjësi mbi supe, sado modeste të jetë përpjekja ime të ndez një shkrepëse në atë errësirë që na rrethon. E megjithatë, edhe sot, mbetem një njeri i vetëm. Angazhimi im është i palëkundur, por përballja me kalbjen institucionale, dhunën politike dhe kompromisin gazetaresk shpesh ndjehet si një rrugëtim thellësisht i vetmuar. Prandaj, më lejoni që fillimisht të shpreh mirënjohjen më të thellë për ju, lexuesit dhe abonentët e mi, mbështetja e të cilëve e bën këtë mision të mundshëm.
Por tani, i dashur lexues, më lejoni të ndalem në çështjen që më përbin mendjen në këtë moment: zgjedhjet, apo më saktë, iluzionet dhe tradhtitë që bartin zgjedhjet demokratike në Kosovë.
Në vitin 2020, pas asaj që e quaj pa hezitim një grusht shteti të orkestruar kundër qeverisë së udhëhequr nga Kurti, populli i Kosovës nuk reagoi me apati apo heshtje, por me një sfidë të fuqishme demokratike. Në zgjedhjet që pasuan, qytetarët dhanë një mandat plebishitar për një figurë politike dhe një lëvizje që besonin se nuk përfaqësonte vetëm qeverisje të mirë, por shpëtim kombëtar. Kjo figurë ishte Albin Kurti, dhe partia e tij Vetëvendosje.
Për shumëkënd, Kurti përfaqësonte më shumë se një politikan; ai ishte një ndërprerje nga njëzet vite paslufte e kleptokracisë. Një udhëheqës jo vetëm i pastër, por i pakorruptueshëm. Një njeri që mund të qëndronte me dinjitet përballë zhvatësve të brendshëm dhe ndërhyrjeve të jashtme. Disa shkuan aq larg sa ta krahasonin me Ibrahim Rugovën, presidentin filozof e pacifist, autoriteti moral i të cilit dikur mbante gjallë shpresën demokratike të Kosovës.
Deri atëherë, unë kurrë nuk kisha votuar në një proces zgjedhjesh në Kosovë.
Arsyeja nuk ishte cinizmi, por diçka më e menduar: refuzoja t’ia jepja votën time ndonjë entiteti politik që, pavarësisht emrit apo flamurit, ishte funksionalisht i njëjtë me koalicionet e korruptuara të pasluftës. Më dukej se çfarëdo që votoje Partinë A, B apo Z, rezultati ishte gjithmonë i njëjtë: forcimi i ndikimit serb në Kosovë dhe degradimi i institucioneve publike në emër të paqes, zhvillimit dhe bashkëpunimit ndërkombëtar.
Por në vitin 2021, diçka ndryshoi
Isha në Armeni, duke raportuar nga një konflikt i armatosur në Nagorno-Karabak, kur mora një varg mesazhesh nga Kosova. Miq, kushërinj, madje edhe të afërm e të largët, njerëz që kurrë më parë nuk më kishin nxitur të votoja po më thërrisnin, po më shkruanin, po më luteshin. “Kësaj here,” më thanë, “është ndryshe.”
Pse? — pyeta. Përgjigjet ndryshonin, por mesazhi ishte i njëjtë: sepse Kurti nuk ishte si të tjerët. Sepse kjo qeveri, me gjithë të metat e saj, përfaqësonte shpresën e parë të vërtetë që nga Rugova. Sepse zgjedhja nuk ishte thjesht politike, por ekzistenciale.
Dhe kështu, bëra diçka që nuk e kisha bërë kurrë më parë: u regjistrova dhe votova.
Për mua, ajo votë nuk ishte vetëm një fletë votimi. Ishte një referendum për të kaluarën e Kosovës. Një deklaratë se edhe unë kisha parë mjaft: kapjen e shtetit, vjedhjet, vrasjet politike, vrasjet e gazetarëve të kolegëve të mi, nënshtrimin e turpshëm ndaj kërkesave të jashtme të maskuara si diplomaci. Ishte, në thelb, një bast, një shpresë se ndoshta, vetëm ndoshta, gjërat mund të fillonin të ndryshonin.
Kalojmë te fundi i vitit 2024: Afati për regjistrimin e diasporës kaloi në heshtje në dhjetor. Kësaj here, askush nuk më thirri. Askush nuk më pyeti si isha, a isha regjistruar. As mesazhe. As email. As kujtesë. Heshtja ishte shurdhuese.
Nuk mund të mos shoh në atë heshtje një lloj gjumi politik, shenja të hershme të një lëvizjeje që është rehatuar shumë me mitin e vet, shumë e bindur për paprekshmërinë e saj. Ndoshta është e kuptueshme: kanë bërë gjëra të mira. Politikat e shpërndarjes së pasurisë publike për vetë qytetarin e vendit, më të drejta, më përfshirëse meritojnë duartrokitje. Kërkesat për llogaridhënie, ndonëse të ngadalta, shënuan një kthesë të nevojshme. Por në momentin që një parti fillon të besojë se është e paprekshme, ajo bëhet e rrezikshme, jo sepse është e korruptuar, por sepse harron sa shpejt humbet integritetin kur kontrolli zbehet.
Çfarë ndodh më pas, është ajo që dua ta shtjelloj tani.
Iluzioni i Momentumit
Fitoret elektorale të vitit 2021, ajo valë entuziazmi që e solli Albin Kurtin dhe lëvizjen Vetëvendosje në një terren politik të pakontestuar, tashmë duken të largëta. Jo sepse koha i ka zbehur, por sepse mekanizmat që dikur e shtynin përpara atë lëvizje, duket sikur janë bërë të palëvizshëm. Ajo që dikur ndihej si një valë, sot duket se është shndërruar në një dallgë të shuar.
Merreni, nëse doni, treguesin më të ndjeshëm të energjisë qytetare: mobilizimin personal. Në vitin 2021, ndërkohë që unë isha ende duke raportuar nga Armenia, mora një mori telefonatash dhe mesazhesh të pazakonta nga miq e familjarë. “Kësaj here duhet të votosh,” më thoshin me ngulm. Dhe nuk ishin të vetmit. Në mbarë diasporën, ndodhi një mobilizim spontan, organik e urgjent, i përmalluar, plot shpresë. Pesë njerëz që i njoh personalisht e bënë misionin e tyre që të më bindnin të votoja.
Por në vitin 2024, ai zjarr sikur kishte humbur, sikur ishte shuar për ne në diasporë: heshtja ishte shurdhuese. Asnjë telefonatë. Asnjë kujtesë. Asnjë nxitje e butë. Asnjë komunikim institucional. Asnjë njoftim i qeverisë në rrjetet e mia sociale që të më paralajmëronte për afatin e regjistrimit të votuesve nga diaspora. Po të isha sërish i varur nga të tjerët për atë shtysë, nuk do të kisha votuar fare.
Dhe pikërisht aty nis tragjedia: vetëkënaqësia e partisë në pushtet, ndoshta mëkati më fatal në politikën demokratike, në përshtypjen time duket sikur i ka kushtuar shtrenjtë kësaj dallge të shpresës. Kjo lëvizje duket sikur besoi gabimisht se kapitali i saj moral është i pakufishëm. Se një elektorat mirënjohës do të votonte automatikisht. Se nuk kishte më nevojë të kërkonte me përulësi votën e diasporës, si dikur. Por votat, ashtu si respekti, duhen fituar vazhdimisht. Nuk janë trashëgimi e lavdive të së kaluarës.
Nuk mund ta imagjinoj dot sa njerëz, njerëz të mirë, të ndërgjegjshëm politikisht që jetojnë jashtë Kosovës nuk votuan, thjesht sepse askush nuk ua kërkoi. Ky mobilizim ka rëndësi. Dhe mungesa e një veprimtarie të tillë nuk është thjesht një dështim procedurial; është një gabim politik.
Por humbja e momentumit nuk mund t’i faturohet vetëm mungesës së ftesës për të votuar. Jo. Ajo zgjatet më thellë, në vetë strukturën e qeverisjes.
Ndonëse administrata e Kurtit solli një standard etik të freskët në hartimin e politikave të drejta që kërkonin barazi në nivel kombëtar e integritet në ballë të politikave ndërkombëtare, kjo përpjekje për qeverisje të vërtetë pas dekadave të zhvatjes tingëlloi sikur kishte në guri në mes të rrugës duke u ndaluar përpara vendosjes së standardeve të reja të llogaridhënies. Kishte ministra që, sipas raportimeve të disa mediave të besueshme, u përfshinë në veprime të dyshimta. Por nuk pati dorëheqje. Nuk pati shkarkime. As hetim e kërkim serioz për llogaridhënie. Krejt çfarë dëgjuam ishte zhurma e kriminelëve që e kishin zhvatur e plaçkitur vendin për dekada që na hiqeshin sikur të mençur e disa sikur të pa korruptuar, derisa këta njerëz duhej të ishin në burg, ata na paraqiteshin në ekrane televizive e edhe në rrjetet tona sociale sikur njerëz të ndershëm duke bërë zhurmë, përball heshtjes së qeverisë dhe partisë në pushtet.
Për një lëvizje që e kishte ndërtuar legjitimitetin e saj mbi premtimin për transparencë dhe integritet, dështimi për të pastruar radhët e veta nuk ishte thjesht zhgënjyes, në përshtypjen dhe parimin tim, kjo ishte shkatërruese.
Nuk është qëllimi im të përmend emra këtu. Ky nuk është funksioni i këtij shkrimi. Brenga ime ka të bëjë me një parim më të gjerë: edhe në një administratë reformiste, pushteti ka tendencën të mbrojë vetveten. Hezitimi, apo siç do thonin disa, refuzimi për të larguar ministra të paaftë apo të kompromentuar moralisht, përcjell një mesazh të ftohtë: se kjo qeveri, dikur kritike e pamëshirshme ndaj pandëshkueshmërisë, nuk është vetë e paprekur ndaj saj.
Dhe pastaj, është media.
Media nuk është në gjumë. Është e blerë. Është duke pëshpëritur skenarin e Serbisë dhe ndërmarrjes së krimit të organizuar që e plaçkiti vendin për dy dekada, ndërkohë që pretendon se po i mban pasqyrë Kosovës. Dhe askush nuk po kërkon llogaridhënie. Media nuk është dhe nuk mund të jetë e paprekshme përball ligjit, të drejtës së qytetarit për t’u informuar drejtë, të drejtës së shtetit për t’u vetëmbrojtur nga agresioni i huaj. Media dhe papagajt që i bëjnë zërin krimit të organizuar dhe diskursit politik të Serbisë nuk mund të jenë të paprekshëm përball sigurisë kombëtare. Kjo nuk ndodh në asnjë demokraci, prandaj demokracitë që vejnë në funksion mekanizma ligjorë për t’i mbrojtur vlerat demokratike jetojnë dhe janë të qëndrueshme.
Shtypi në Kosovë nuk ka dështuar thjesht; është shkrirë në farsë. Kalbja profesionale është aq gjithëpërfshirëse, saqë bëhet e vështirë të gjesh një medium që ofron mbulim etik e të paanshëm të politikave të qeverisë qofshin ato kombëtare, apo ndërkombëtare, veçanërisht kur bëhet fjalë për çështje të sigurisë kombëtare apo marrëdhënien e tensionuar me Serbinë.
Në vend të kësaj, kemi parë një paradë shtrembërimesh, senzacionalizmi, dhe afërsish të fshehta me interesa të huaja. Aktorë të caktuar mediatikë kanë punuar për të delegjitimuar vetë konceptin e së drejtës së Kosovës për t’u mbrojtur. Këto nuk janë vetëm lëshime redaktoriale, janë tradhti ideologjike. Janë strategji editoriale të paguara mirë. Shteti nuk mund të tolerojë një veprimtari të tillë. Ne, në Britaninë e Madhe, i kemi mbyllur Sputnik-un dhe ‘Russia Today’ — të dy këto shtëpi propagande të Moskës që prej se Rusia vendosi të niste një luftë të plotë pushtimi ndaj Ukrainës në shkurt të vitit 2022.
Çfarë ka bërë qeveria përballë kësaj? Shumë pak: qoftë nga frika politike, llogaritja strategjike, apo nënvlerësimi, administrata e KM Kurti ka dështuar të përballet seriozisht me këtë dryshkje të së vërtetës. A mund të kishte bërë më shumë? Unë besoj se po. Mund të kishte publikuar informacione të detajuara për publikun. Mund të kishte përmendur dhe turpëruar shkelësit më të mëdhenj. Mund të kishte ndërtuar një mbrojtje ligjore, etike dhe politike të së vërtetës. Mund të kishte vendosur të ndërtonte ura komunikimi profesional e të sinqertë me gazetarë dhe media që veprojnë duke mos e shkelur etikën profesionale.
Në vend që të përgjigjeshin, ata zgjodhën të heshtin. Gati asnjëherë nuk kam marrë një përgjigje nga zyrtarët për shtyp, as të Qeverisë qendrore, e as të Ministrisë së Punëve të Brendshme. Dhe çfarë kam bërë unë? E kam marrë barrën mbi supe, shpesh i vetëm. I vetëm kam qenë edhe kur përballesha me të gjithë aparatin e propagandës pro-serbe dhe pro-administratës Biden, kur zbardha lidhjet e Gabriel Escobarit me Serbinë1. I vetëm kam qenë edhe kur publikova të dhëna që ekspozonin Richard Grenell-in2 dhe Miroslav Lajçak-un, të cilët, së bashku me aleatët dhe mbështetësit e tyre, sulmonin platformat e mia dixhitale. I vetëm isha edhe kur më sulmuan3 ‘Russia Today4’ dhe ‘Pravda5’ bashkë me aparatin propagandistik të Berat Buzhalës6. Të vetmit që kisha në krah ishin lexuesit, dhe disa prej tyre, për ironi, edhe simpatizantë të partisë në pushtet. Por, kur rreshtat e mi kritikë i drejtoheshin qeverisë Kurti7, disa nga ata më sulmonin, mbase të zhgënjyer nga ideja se unë, nga pritshmëritë e tyre të gabuara, do të isha aty për t’ua përkëdhelur idhujt politikë.
Dhe për këtë, më kanë quajtur me shumë emra: gazetar pro-qeveritar. Disa të tjerë anti-qeveritar. Disa të tjerë më thanë partizan e dikush-dikush madje nuk hezitoi edhe të pretendonte se dikush po mi ngjizte shkronjat e shkrimeve të mia8. Propagandist. Këto etiketime nuk janë as të sakta, as të drejta. Nuk jam i lidhur me asnjë qeveri. Me asnjë parti. Jam i lidhur me të vërtetën. Me etikën time profesionale dhe integritetin tim njerëzor. Dhe aty ku takohen e vërteta dhe pushteti, aty do të jem me fletoren time të shënimeve dhe aparatin fotografik në dorë.
Po, e kam mbështetur të drejtën, madje detyrën e qeverisë për të mbrojtur Kosovën nga agresioni serb. Kjo nuk është partizanizëm politik; është njohje e së drejtës ndërkombëtare dhe e të drejtës për vetëmbrojtje. Është, me fjalë të tjera, përgjegjësi gazetareske.
Por tani jemi në prill të vitit 2025, dhe Kryeministri Kurti ndodhet në një pozitë të brishtë. Pasi nuk arriti të sigurojë një shumicë të plotë parlamentare, ai ka zgjedhur t’i shtrijë dorën politike forcave që dikur kërkonin rrëzimin e tij: opozitës tradicionale, të përbërë nga po ato klane politike që për dy dekada sunduan dhe grabitën Kosovën9.
Dhe pikërisht këtu, i dashur lexues, shqetësimi im shndërrohet në alarm: të formosh një qeveri koalicioni me këto entitete, disa prej të cilëve e kanë bllokuar qëllimisht legjislacionin kundër korrupsionit duke e dërguar në Gjykatën Kushtetuese, nuk është politikë pragmatike. Është kapitullim. Është një kompromis moral që rrezikon të zhbëjë vetë lëvizjen që Kurti ndihmoi të ndërtojë. Këta nuk janë kundërshtarë në politikë; janë kundërshtarë në parim. Ata kurrë nuk janë penduar. Nuk kanë kërkuar falje. Madje nuk kanë pranuar as ndonjëherë ndonjë faj. Madje janë të gatshëm të luftojnë kundër llogaridhënies, kanë dhënë miliona e miliona të plaçkitura duke luftuar kundër llogaridhënies.
T’i ftosh në një qeverisje të përbashkët këto entitete të organizuara që në fakt janë kriminale, është ta normalizosh pandëshkueshmërinë. Është të legjitimosh pas faktit gjithçka që Vetëvendosje ishte themeluar për ta shembur. Kjo, kam frikë, është gabimi më i madh që kjo qeveri mund të bëjë.
Prandaj e them këtë, jo si ideolog, por si qytetar i shqetësuar dhe si kronist i një historie të dhimbshme kombëtare: ose rinovoni mandatin përmes zgjedhjeve të reja, ose pranoni rolin e opozitës së parimeve. Por mos, ju lutem, mos e ndani pushtetin në asnjë rrethanë me ata që për njëzet vjet e minuan republikën tonë.
Le ta fitojnë sërish besimin e popullit, nëse munden në kutinë e votimit. Le të reformohen, nëse vërtet duan, nën dritën e ftohtë dhe të pamëshirshme të opozitës. Por mos i lejoni të kthehen në pushtet nëpërmjet derës së pasme të politikës suaj të koalicioneve. Mos i lejoni të rikthehen përmes derës suaj, e vetmja që ende s’është zhytur në pisllëk. Mos e shndërroni lëvizjen tuaj në lavatriçe të grupeve kriminale.
Mos e bëni, sepse do ta shuani edhe këtë pak shpresë që ka mbetur. Një veprim i tillë nuk do të ishte vetëm një tradhti ndaj vizionit themelues të Vetëvendosjes, por edhe një tradhti e thellë ndaj atyre votuesve që, dikur, besuan se përkundër gjithçkaje dhe përballë një dallge të fuqishme të grupeve kriminale gjërat mund të ishin ndryshe.
Kosova meriton më shumë sesa pragmatizëm.
Ajo meriton bindje.
Dhe bindja, një herë e humbur, nuk gjendet lehtë sërish.
📢 Mbështesni Gazetarinë e Pavarur
☑ Dhuro | ☑ Abonohu | ☑ Shpërndaje Me Të Tjerë.
Луда оптужба албанског новинара из Лондона: Асадов брат се крије у Србији? Russia Today— Serbia [PDF].
E dashur Jeta Zharra — Facebook Post.
Ju përgëzoj për të vërtetën po kënaqem kur po lexoj të vërtetën suksese